Rozmieszczenie geograficzne

Gacek szary występuje w południowej Europie. Północna granica jego zasięgu sięga północnych Niemiec i Polski oraz południowej Ukrainy. W Polsce stwierdzony był w południowej i środkowej jej części – do Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskiego i Mazowsza oraz Podlasia (do linii Bugu). Znane są także dwa stanowiska położone na północnym Podlasiu (w okolicach Łomży oraz Białowieży) oraz jedno z Gdańska.

Środowisko

Jest jednym z najsilniej synantropijnych nietoperzy – zarówno latem, jak i zimą przebywa na terenach zabudowanych lub w ich okolicy. Unika gór oraz większych kompleksów leśnych – mimo że często poluje w ich wnętrzu, nie zasiedla śródleśnych budynków.

Opis gatunku

Oba gatunki gacków są nietoperzami małymi. Charakteryzują się bardzo długimi uszami, osiągającymi długość przedramienia. Uszy stykają się (nie zrastają!) u nasady. W czasie spoczynku najczęściej są ukryte pod skrzydłami, a widoczne pozostają jedynie koziołki. Koziołek jest nożowaty, od połowy zwężony o 1/2, o długości do 20 mm. Błona skrzydłowa przyczepiona u nasady palców stopy. Ostroga sięga do połowy odległości między piętą a ogonem, czasem nieco bliżej; na jej końcu, poza nią wystaje mały, aczkolwiek bardzo dobrze widoczny u dorosłych osobników, fragment błony. Płatek nie występuje. Koniec ogona wystaje poza błonę ogonową na ok. 3 mm. Podczas spoczynku, zwłaszcza zimą, mogą wisieć swobodnie uczepione stropu zimowiska i uwijać się częściowo skrzydłami, czym upodobniają się do podkowców.

• Barwa ciała. Wierzch ciała gacka szarego jest szary, szarobrązowy lub szarooliwkowy, natomiast spód jest białawy lub jasnoszary, sporadycznie z żółtawym odcieniem na piersi. U gacka brunatnego wierzch ciała jest brązowy lub brązowożółty, u młodych osobników brązowoszary. Spód jest białawy, żółtawy lub żółtawobrązowy, z wyraźnymi ciemniejszymi plamami w okolicach piersi i ramion. Barwy grzbietowej i brzusznej części ciała są u gacka szarego bardziej skontrastowane niż u gacka brunatnego. Należy pamiętać o tym, że młode, lotne osobniki gacka brunatnego mają bardzo ciemny, szarobrązowy wierzch ciała i głowę, a także mogą mieć uszy i koziołki ciemniejsze niż zwierzęta dorosłe!
• Kolor i kształt pyszczka. Nieowłosione części pyszczka gacka szarego zawsze są ciemne, szaro pigmentowane, podczas gdy u gacka brunatnego z reguły są one barwy cielistej. Pyszczek u gacka szarego jest bardziej „wydłużony” niż u gacka brunatnego, u którego wokół nozdrzy występują łatwo zauważalne fałdy skórne (rozdęcia).
• Kolor i kształt uszu i koziołka. Gacek szary ma dłuższe, szersze i ciemniejsze uszy niż gacek brunatny. Koziołek u niego jest szerszy (szerokość przekracza 6 mm), cały lub tylko w górnej części ciemno ubarwiony. Gacek brunatny posiada jasne, cieliste koziołki, jednak można spotkać osobniki, u których koziołki były ciemno pigmentowane. Trzymane w ręku osobniki gacka brunatnego bardzo często zawijają uszy do tyłu, na kształt baranich rogów, czego gacek szary nie czyni.
• Wielkość brodawek nad oczami. U gacka szarego brodawki nad oczami są mniejsze od średnicy oka i u hibernujących osobników są słabo widoczne. Gacek brunatny posiada brodawki wielkością zbliżone do średnicy oka i są one dobrze zauważalne u hibernujących nietoperzy.
• Długość kciuka i pazura. Długość kciuka (bez pazura) gacka szarego dochodzi do 6 mm, a pazura zwykle do 2 mm (może nieznacznie przekraczać tę wartość). U gacka brunatnego długość kciuka przekracza 6 mm, a pazur mierzy od 2,5 do 3 mm.
• Wielkość i owłosienie stóp. Gacek szary ma małe, słabo owłosione stopy o długości około 6-8 mm, natomiast brunatny ma stopy większe, o długości 9-10 mm, i wyraźnie owłosione.
• Wielkość i kształt penisa. Penis jest węższy u nasady i rozszerza się ku końcowi u gacka szarego a szerszy u nasady i zwężający się ku końcowi u gacka brunatnego.
• Wielkość górnych kłów i przedtrzonowców. U gacka szarego w szczęce górnej kły są wyraźnie większe w porównaniu z pierwszymi zębami przedtrzonowymi, te ostatnie są słabo widoczne bez użycia lupy. U gacka brunatnego kły są mniejsze, a pierwsze zęby przedtrzonowe większe i wyraźnie widoczne.