Wystawa poświęcona przydrożnym alejom Warmii i Mazur

W dniu 16 maja na terenie Biblioteki Narodowej z inicjatywy Stowarzyszenia na Rzecz Ochrony Krajobrazu Kulturowego Warmii i Mazur „Sadyba” uroczyście otwarto wystawę fotograficzną zatytułowaną „Nasze Dziedzictwo – aleje przydrożne Warmii i Mazur”. Zaprezentowano na niej fotografie przepięknych zabytkowych alei w różnych porach roku, również alei zapomnianych, które przestały służyć jako drogi, a także zdjęcia ukazujące postępującą dewastację i przykłady zniszczeń zabytkowych drzew. Ponadto pokazano mapę Warmii i Mazur z czasów pruskich i mapę współczesną przedstawiającą rozmieszczenie, zabytkowych alei w tej części kraju. Zaprezentowane zostały również dokumenty historyczne ukazujące jak dawniej otaczano opieką przydrożne i przydomowe drzewa. Przykładowo: „Celem sadzenia drzew przydrożnych jest kultywowanie piękna w budownictwie drogowym. Posadzone drzewa powinny harmonizować z szatą roślinną danego krajobrazu i stanowić  jego ozdobę” – tak mówi instrukcja o zadrzewianiu dróg publicznych stanowiąca załącznik do zarządzenia Ministra Komunikacji z dnia 5 marca 1946 roku. Wśród dokumentów historycznych można było znaleźć także inny ciekawy fragment C. K Urzędu Powiatowego w Żabnie z 1864 r.: „Budujący obowiązany jest budynek na około drzewami dobrze krzewiącemi się, jako to: lipami, kasztanowcami, owocowemi drzewami a nakoniec i wierzbami, jak tego położenie pozwoli, jak najgęściej obsadzić”.
 

 

 

Aleje przydrożne zakładano w Prusach już w czasach króla Fryderyka Wilhelma I (1713-1740) i jego syna Fryderyka II Wielkiego (1740-1780). Z tamtych czasów pochodzą pierwsze dekrety nakazujące sadzenie drzew przy drogach oraz kary z ich niszczenie. Podobne dekrety wychodziły także później. Na przykład Obwieszczenie z 1797 r. mówi o karach pieniężnych nakładanych na niszczących drzewa przydrożne i obowiązku pracy z „klocem do nogi przyprawionym” przy naprawianiu wyrządzonych szkód, a skrajnych przypadkach o przywiązaniu do drzewa od godziny 10.00 do 16.00, z zawieszoną na piersi tabliczką „Psujący drzewa”.

Zakładanie alei było w tamtych czasach podyktowane koniecznością osłaniania poruszających się wojsk, a więc względy strategiczne, a także ułatwienia orientacji podróżnym poruszającym się w ciemnościach. Dopiero w naszych czasach, gdy ludzie zaczęli poruszać się szybkimi samochodami, drzewa przy drodze stały się potencjalnym zagrożeniem dla życia. Nie jest to oczywiście argument na usuwanie drzew. Na takich drogach powinno się przestrzegać nakazy ograniczenia prędkości.

Wijące się wśród pagórków i jezior aleje Warmii i Mazur są wyróżnikiem tego regionu, zarówno na tle Polski, jak i Europy. Niestety w ciągu ostatnich kilku lat na skutek zmian w przepisach prawnych (na szczęście krótkotrwałych), polegających na zniesieniu obowiązku otrzymywania zgody na wycinkę drzew przydrożnych (na przykład podczas modernizacji dróg), niszczenie alei przybrało na sile. Wiele drzew jest wycinanych bądź niszczonych na skutek niewłaściwych zabiegów pielęgnacyjnych, polegających na nadmiernym przycinaniu konarów, prowadzącym często do osłabienia i w dalszej perspektywie do uschnięcia drzewa.

Celem wystawy jest popularyzowanie idei ochrony przydrożnych drzew, zarówno jako ważnego elementu przyrody, jak i historycznego oraz kulturowego śladu w krajobrazie. Ponadto budzenie wrażliwości i zainteresowania tą problematyką zwłaszcza u młodych ludzi, studentów odwiedzających Bibliotekę Narodową. Nadzieją organizatorów jest to, by wystawa stała się jednym z elementów przyczyniających się, poprzez nagłośnienie i propagowanie piękna oraz wartości kulturowych alei, do ich zachowania i należytej ochrony. Jest bowiem szansa nie tylko na ocalenie przydrożnych drzew Warmii i Mazur, ale i na promocję regionu także pod kątem tego ciekawego elementu krajobrazu.

Wystawa jest efektem pracy Regionalnego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków w Olsztynie polegającej na waloryzacji i tworzeniu programu ochrony alei przydrożnych woj. warmińsko-mazurskiego. Oprócz wystawy został stworzony raport zawierający szczegółowe analizy i oceny dotyczące alei przydrożnych w regionie. Prezentowane na wystawie zdjęcia są zaledwie niewielkim ułamkiem zbioru fotografii ukazujących warmińskie i mazurskie aleje.

Wystawę można oglądać bezpłatnie do 7 VII 2007, w Bibliotece Narodowej (wejście A), w godzinach pracy biblioteki. Serdecznie zapraszamy!

 

Tomasz Nakonieczny

 


Podyskutuj o tym na Forum Przyrodniczym "Bocian":

Akcja "Ratujmy aleje" trwa!

 


Ocena: 0 głosów Aktualna ocena: 0

Komentarze / 0

musisz zalogować się, aby dodać komentarz... → Zaloguj się | Rejestracja