Strona główna » Programy » Bocian czarny (od 1995) » O bocianie

Bocian czarny (nazywany również hajstrą) Ciconia nigra jest bliskim krewnym powszechnie znanego bociana białego Ciconia ciconia. Należy do rodziny bocianowatych Ciconiidae i rzędu brodzących Ciconiiformes. Osiąga około 80 - 90 cm długości, 200 cm rozpiętości skrzydeł i 2,5 do 4,5 kg masy ciała. Zasiedla Europę i Azję od Atlantyku po Pacyfik, w pasie pomiędzy 30 a 61 stopniem szerokości geograficznej północnej. Izolowana populacja zamieszkuje też Afrykę Południową

  • Dorosły bocian czarny (po lewej) fot. K. Laskowicz oraz pisklę (po prawej) fot. T. Sołtaniuk, A. Tarłowski

Europejskie bociany czarne zimują w Afryce na południe od Sahary, populacje azjatyckie - w Azji Południowej i Południowo-Wszchodniej. Przylot na lęgowiska przypada na przełom marca i kwietnia. Odlot na koniec sierpnia i wrzesień. Do lęgów przystępuje w kwietniu lub maju. Wysiadywanie trwa około 35 dni. Młode przebywają w gnieździe 2 miesiące (około 60 dni) - opuszczają je na początku sierpnia. Zniesienie liczy od 3 do 5 jaj, z czego najczęściej wychowuje się 2 lub 3 młode.

  • Ols (po lewej) - optymalne środowisko życia oraz śródleśne bagienko (po prawej) - żerowisko bociana czarnego fot. J. Paciorek

W przeciwieństwie do bociana białego, bocian czarny gnieździ się z dala od człowieka. Na nizinach typowym dla niego środowiskiem są rozległe, wilgotne lasy w pobliżu bagien lub zbiorników wodnych. Najchętniej wybiera podmokłe lasy olszowe (olsy), w których długo stagnuje woda. W przypadku braku optymalnych środowisk gnieździ się w grądach i innych lasach liściastych a nawet w borach. W ostatnich latach zanotowano przypadki gniazdowania w niewielkich lasach (50 – 60 ha), a nawet w śródpolnych zadrzewieniach. Zdarza się też gniazdowanie w niewielkiej odległości od ruchliwych dróg lub zabudowań. Gniazdo bociana czarnego ma ponad 1 m średnicy. Najczęściej umieszczane jest w dolnej części korony starego drzewa (dębu, sosny, olszy), na grubej, poziomej gałęzi lub w rozwidleniu pnia. Mimo, ze zasięg geograficzny bociana czarnego jest znacznie większy niż bociana białego, jego liczebność jest kilkadziesiąt razy mniejsza. Szacuje się, że w Europie (bez Rosji) gnieździ się około 6.000 par bocianów czarnych. Najliczniejsze populacje zasiedlają Białoruś, Łotwę i Polskę (po ponad 1.000 par). Po 200 do 400 par zamieszkuje Słowację, Litwę, Ukrainę, Chorwację, Czechy, Hiszpanię i Węgry. Pozostałe kraje europejskie zasiedla około 700 par. Dane dotyczące występowania bociana czarnego w Rosji i Turcji są bardzo nieprecyzyjne – od 1.000 do 10.000 par w Rosji i od 500 do 2.000 w Turcji.
 

W Polsce bocian czarny występuje na terenie całego kraju. Na przestrzeni ostatnich dwustu lat jego sytuacja ulegała bardzo silnym zmianom. Przez cały XIX i początek XX wieku trwał drastyczny spadek liczebności. Stan minimalny został osiągnięty w latach dwudziestych ubiegłego stulecia – 90 par w obecnych granicach Polski. W latach następnych następował systematyczny wzrost liczebności: 1930 r. – 283 pary, 1966 r. – 500 do 530 par, 1982 r. – 800 do 900 par. Obecnie uważa się, że stan krajowej populacji ustabilizował się. Aktualne szacunki mówią o 1.100 – 1.200 parach lęgowych w naszym kraju. Z tej liczby na Mazowszu gnieździ się około 80 par, na Północnym Podlasiu około 110, na Mazurach około 100, na Śląsku – 150 – 200, w Wielkopolsce około 100, a we Wschodnich Karpatach około 60 par.