Czynna ochrona gniazd

Naszym głównym celem jest zwiększenie sukcesu lęgowego kulika wielkiego. Kluczowe jest zmniejszenie strat na etapie inkubacji jaj.

Wyszukiwanie gniazd

Wczesne znalezienie gniazda ma istotne znaczenie dla skutecznej jego ochrony przed drapieżnictwem lub zniszczeniem w trakcie wykonywania zabiegów agrotechnicznych. Działania te prowadzi się od połowy kwietnia, czyli na początku okresu znoszenia jaj do końca maja, gdyż niektóre pary powtarzają lęgi. W pierwszej kolejności sprawdzane są znane z poprzednich lat stanowiska oraz przylegające do nich łąki. Kuliki wielkie są ptakami długowiecznymi i powracają co roku na te same lęgowiska. Koordynaty odnalezionych gniazd zapisywane są na odbiorniku GPS. Po znalezieniu gniazda, kontaktujemy się z użytkownikiem łąki, aby ustalić dalsze czynności ochronne, które zależą od przewidywanego terminu koszenia i stopnia zaawansowania lęgu. Jeśli termin pokosu przypada na:

wczesny etap inkubacji - pisklęta nie wyklują się przed koszeniem. Wyznaczamy możliwie dużą, strefę wokół gniazda (minimum 5x5 m) oraz ustalamy z rolnikiem późny termin koszenia łąki, tak aby pisklęta zdążyły się wykluć i opuścić łąkę. Jeśli nie jest możliwe przesunięcie daty pokosu i zbioru trawy, konieczne jest skontrolowanie łąki podczas koszenia i dopilnowanie aby nie doszło do zniszczenia lęgu. Pozostawiony fragment najlepiej ogrodzić pastuchem elektrycznym w formie siatki (wys. 90 cm) - kwadrat o boku 10 - 12 m. Po wykluciu piskląt siatkę należy zabrać z łąki. Zabezpieczanie gniazd pastuchami elektrycznymi to skuteczna metoda ochrony lęgów przed drapieżnikami naziemnymi (lisy i dziki). Takie środki ochrony są stosowane od kilku lat z dużym sukcesem w kilku landach w Niemczech.

okres wodzenia piskląt – wskazujemy rolnikowi płat siedliska, w którym schroniły się młode (obecność zaniepokojonych ptaków dorosłych) i prosimy aby pozostał niekoszony, najlepiej do kolejnego zbioru. Ptaki ukrywają się w takim miejscu i żerują na skoszonych sąsiednich działkach. Ewentualnie sprawdzamy pas koszonej łąki idąc tyralierą przed ciągnikiem. Współpraca z rolnikami jest niezbędna do prowadzenia czynnej ochrony. Ważne jest utrzymywanie dobrych relacji z posiadaczami trwałych użytków zielonych, gdyż kuliki wielkie są przywiązane do lęgowisk. Tylko długotrwała, wzorowa współpraca oraz edukacja rolników nt. kulika wielkiego może gwarantować pozytywne rezultaty prowadzonej czynnej ochrony.

Inkubacja jaj

Skuteczna metoda, która pozwala ograniczyć straty na tym newralgicznym etapie lęgów. Zadanie można podzielić na dwa etapy: podkładanie sztucznych, drewnianych jaj do gniazd i inkubację jaj kulika w inkubatorze. Jajka kulika transportuje się w pojemniku wypełnionym ziarnem zbóża. Inkubacja odbywa się w inkubatorze z ruchomymi tackami lub rolkami, gdzie są obracane i zachowana jest stała temperatura i wilgotność. Rozwój zarodków obserwuje się owoskopem. Gdy dochodzi do klucia i słychać głosy piskląt, jaja przenoszone są niezwłocznie do macierzystego gniazda, skąd zabierane są atrapy jaj lub też (w przypadku występowania niekorzystnych warunków pogodowych) trafiają do klujnika. Wówczas do gniazd podkładane są już wyklute pisklęta.

Hodowla wolierowa piskląt

W przypadkach gdy podczas inkubacji para porzuci gniazdo (np. w związku z wybraniem drewnianych atrap z gniazd przez lisa lub wronę) lub zachodzi duże niebezpieczeństwo śmierci klujących się piskląt (np. załamanie pogody, szczyt okresu koszenia) są one przekazywane do hodowli wolierowej. Młode kuliki nie przywiązują się do opiekuna (brak imprintingu). W pierwszym tygodniu życia są trzymane w zamkniętym pomieszczeniu (woliera hodowlana), na matach grzewczych lub pod lampą (tzw. sztuczna kwoka). Następnie trafiają do zewnętrznej woliery, gdzie są przetrzymywane do momentu uzyskania lotności. Pisklęta są żywione specjalistyczną karmą (Lundi micro) oraz bezkręgowcami: larwami mącznika, dżdżownicami i małymi szarańczakami. Gdy młode są już lotne wypuszcza się je na łąkach w odpowiednich siedliskach, na obszarach skąd pobierane były jaja. 

Młode ptaki z hodowli wolierowych są obrączkowane i dodatkowo znakowane żółtymi flagami z czarnym alfanumerycznym (3 znaki) kodem. Flagi sa zakładane powyżej stawu skokowego na goleń. Zastosowanie kolorowych znaczników zwiększa szanse odczytania indywidualnego kodu oraz identyfikację obserwowanego osobnika. Jeżeli widziałeś kulika wielkiego z żółtą flagą, prosimy o zgłoszenie obserwacje bezposrednio do nas na adres mailowy (dominik@bocian.org.pl) oraz wysłanie zgłoszenia w systemie POLRING Polskiej Centrali  Obrączkowania Ptaków - Stacji Ornitologicznej Muzeum i Instytutu Zoologii PAN.